1.1.1 Κύκλος ποίησης1

Ημερομηνίες διεξαγωγής: 12, 14,17 Μαΐου 2004

Τόπος: 3 ο Δημ. σχολείο Αμφιλοχίας, Γ΄ τάξη

Διάρκεια: 3 ώρες (τρία μονόωρα)

Σκοπός: Να κάνουμε τα παιδιά να ενδιαφερθούν για την ποίηση και ν’ αρχίσουν να απολαμβάνουν με ποικίλους τρόπους τα ποιήματα.

Σε συνεργασία με τη δασκάλα της τάξης, ξεκινήσαμε από το ποίημα «Αγροτικό» του Ζαχαρία Παπαντωνίου που είχα βρει σε μια ποιητική ανθολογία 2.

Στην προσπάθεια μας ακολουθήσαμε ένα σχήμα διδασκαλίας (προπαρασκευή - απαγγελία - επεξεργασία - έκφραση) μ’ελάχιστες αποκλίσεις από αυτό που προτείνει το βιβλίο του δασκάλου, εμπλουτίζοντάς το με ποικίλες δραστηριότητες.

Στο αρχικό στάδιο της προπαρασκευής, για να ενισχύσω το στοιχείο της περιέργειας και να προκαλέσω το ενδιαφέρον των παιδιών έγραψα από πριν το ποίημα στον πίνακα και το κάλυψα με χαρτί. Αρχικά αποκάλυψα μόνο τον τίτλο του ποιήματος και ζήτησα από τα παιδιά να κάνουν τις πρώτες τους υποθέσεις για το περιεχόμενο του ποιήματος. (Την ίδια διαδικασία μπορεί κανείς να την πραγματοποιήσει φυσικά και με πιο σύγχρονα μέσα: διαφάνεια, προτζέκτορα, Η/Υ…).

Η πρώτη και η δεύτερη απαγγελία έγινε από μένα με τρόπο φυσικό και τα παιδιά ήταν ελεύθερα να την ακούν μόνο ή να την παρακολουθούν πρώτα από τον πίνακα κι ύστερα από τη φωτοτυπία που τους μοίρασα. Ακολουθούσε, όπως πάντα, σιγή λίγων δευτερολέπτων για να επιδράσουν τα συναισθήματα που προκαλεί μια απαγγελία, πριν τα παιδιά εκφράσουν τις πρώτες εντυπώσεις.

Στο στάδιο της επεξεργασίας και της εμβάθυνσης περιοριζόμουν μόνο στην επισήμανση των πιθανών δύσκολων σημείων ή των ιδιαίτερων λέξεων που δεν χρησιμοποιούνται παρά μόνο στην ποίηση. Απέφυγα περαιτέρω παρατηρήσεις για τις πιθανές προεκτάσεις του ποιήματος, αφού κύριος σκοπός στις μικρές ηλικίες είναι να χαρούν τα παιδιά και να καλλιεργήσουν την έμφυτη τάση που έχουν να απολαμβάνουν το ρυθμό των ποιημάτων. Περιέγραψαν, γι’ αυτό, κάποιες εικόνες από το ποίημα και ύστερα τα προέτρεψα να απαγγείλουν το ποίημα με τρόπους που πρότειναν τα ίδια (μια στροφή ανά παιδί, εν χορώ, ανά ζεύγη κ.α.).

Κάπου ανάμεσα φρόντιζα να απαγγέλλω από στήθους το ποίημα για να ενθαρρύνω τα παιδιά να επιδίδονται σε παρόμοιες πρακτικές, με ωραία ποιήματα που σχηματίζουν σπάνιες εικόνες και δημιουργούν ωραίες συνήθειες και αναμνήσεις.

Προχωρήσαμε στη συνέχεια σε μια σύντομη μελέτη των αισθητικών χαρακτηριστικών του ποιήματος (στροφές, στίχοι, ομοιοκαταληξία κ. α.) και αναφερθήκαμε στον ποιητή: πληροφορίες από τη ζωή του, αναφορές στο έργο του από μια θαυμάσια συλλογή που μου δώρισαν λίγες μέρες πριν τα παιδιά του Δημοτικού σχολείου Εμπεσού.

Κι επειδή η βάση κάθε ποιήματος είναι ο ρυθμός που εγκλείει, προσπαθήσαμε να τον εντοπίσουμε με μια στοιχειώδη μετρική ανάλυση - ιαμβικό ήταν το μέτρο στην περίπτωσή μας - για να απαγγείλουμε το ποίημα με παλαμάκια. Έπειτα, πρότεινα να το απαγγείλουμε με …μουσικά όργανα: ενός ντεφιού στην αρχή, σείστρων στη συνέχεια και διαδοχικά με την εισαγωγή κι άλλων κρουστών (τουμπελέκι, τρίγωνο, κλακέτες κ.α.), που δεν λείπουν πλέον από τα μεγαλύτερα τουλάχιστον δημοτικά σχολεία.

Αντί άλλων μορφών έκφρασης (ζωγραφική, δραματοποίηση κ.α.) προτιμήσαμε να ανοίξουμε ένα κύκλο δραστηριοτήτων με σκοπό τη γνωριμία των παιδιών με περισσότερα ποιήματα τόσο του Ζ. Παπαντωνίου όσο και άλλων ποιητών που αρέσουν ιδιαίτερα στα παιδιά.

Παρότρυνα, λοιπόν, τα παιδιά να φέρουν στην επόμενη συνάντηση, ποιήματα αυτού του ποιητή ή ποιήματα άλλων ποιητών που τους αρέσουν. Για κάθε ενδεχόμενο κι επειδή η τάξη αριθμούσε μόνο 12 παιδιά, εφοδιάστηκα κι εγώ με αρκετά ποιήματα που αποδεδειγμένα αρέσουν στα παιδιά.

Τα ποιήματα που έφεραν, απόρροια και της ελάχιστης τριβής που είχαν με το έντεχνο αυτό είδος του λόγου, δεν ήταν πολλά, όλα τους από τα αναγνωστικά ή τα ανθολόγια: Σ’ αυτά ( Τσιριτρί- τσιριτρό του Παπαντωνίου, την Αννιώ του Γ. Κογιούλη, την Ξανθούλα και τη Μέρα Μαΐου του Δ. Σολωμού) πρόσθεσα το τραγούδι του Ήλιου, τον Παπαγάλο, Το ειδύλιο και Το ευλογημένο καράβι του Παπαντωνίου, το Καλοκαίρι του Κ. Παλαμά, Το μυρωμένο ξανεμίδι του Γ. Αθάνα, το Νανούρισμα του Μ. Π. Ράλλη και το Φεγγαράκι του Μ. Στασινόπουλου. Τα παιδιά της τάξης χωρίστηκαν σε δυο ομάδες: δώσαμε σε κάθε μια φωτοτυπημένα έξι διαφορετικά ποιήματα, όσα και τα μέλη κάθε ομάδας και καλέσαμε τα παιδιά να διαλέξουν ένα ποίημα που τους άρεσε ιδιαίτερα.

Ύστερα βγάλαμε τις καρέκλες μας στην αυλή του σχολείου και τις τοποθετήσαμε κυκλικά κάτω απ’ το μαγιάτικο ήλιο: τα παιδιά ένα-ένα απάγγειλαν το ποίημα της προτίμησής τους, κι αν είχαν την ίδια προτίμηση μ’ ένα άλλο απάγγειλαν διαδοχικά στροφή-στροφή ή στίχο-στίχο το ίδιο ποίημα.

Με την κυρία Ελένη, τη δασκάλα της τάξης, τα παιδιά τραγούδησαν όσα απ’ αυτά τα τραγούδια γνώριζαν κι ύστερα ακούσαμε απ’ το κασετόφωνο ένα ακόμα ( Το ευλογημένο καράβι) 3.

Εγώ απάγγειλα απ’ έξω τα περισσότερα απ’ αυτά τα ποιήματα που τύχαινε ή είχα φροντίσει να μάθω και παρότρυνα τα παιδιά να μάθουν κι εκείνα μια, δυο στροφές ή και ολόκληρο το ποίημα της προτίμησής τους. Ανανεώσαμε το ραντεβού μας για μια άλλη μέρα και ώρα για να απαγγείλουμε τα ποιήματά μας.

Όταν βρεθήκαμε εκ νέου, τα περισσότερα παιδιά επιχείρησαν να αποδώσουν από μνήμης ό,τι είχαν μάθει μέσα σε μια ατμόσφαιρα γενικής αποδοχής και επιβράβευσης. Αφιερώσαμε λίγο χρόνο για να τελειοποιήσουν την αποστήθισή τους και το υπόλοιπο της ώρας το καλύψαμε συζητώντας τις εντυπώσεις μας και ζωγραφίζοντας κάτι από τα ποιήματα αυτά.

Έτσι καταφέραμε σε λίγες ώρες να ωθήσουμε τα παιδιά να ενδιαφερθούν για τα ποιήματα και να ανακαλύψουν σ’ αυτά πηγή χαράς κι ευχαρίστησης. Φυσικά, αν θέλουμε να καλλιεργήσουμε την αγάπη των παιδιών για την ποίηση αυτή, αν θέλουμε αυτή να παγιωθεί στη συνείδηση των παιδιών, θα πρέπει να αναλαμβάνουμε συχνά παρόμοιες δραστηριότητες. Βασική προϋπόθεση είναι να έχουμε συλλογές παιδικών ποιημάτων στη βιβλιοθήκη της τάξης ή του σχολείου, να παροτρύνουμε στα παιδιά να φέρνουν τις δικές τους στο σχολείο και να αφιερώνουμε χρόνο για την παρουσίαση ποιημάτων και ποιητών στο σχολείο και να αναπτύσσουμε ανάλογες δραστηριότητες.

1Τον τίτλο των δραστηριοτήτων αυτών τον δανείστηκα από αντίστοιχες δραστηριότητες που εκθέτει η Α. Γιέϊτς στο βιβλίο της ‘‘ Παιδιά αναγνώστες’’ ( εκδ. Πατάκη, σ. 61).

2Πρόκειται για τη θαυμάσια συλλογή του Νικηφόρου Βρεττάκου, ‘‘ Ανθολογία για παιδιά και νέους’’ ( Κέδρος, 1992).

3Περιέχεται στη συλλογή της Αφροδίτης Μάνου «Πού πας καραβάκι με τέτοιο καιρό» (1994)