Το εγχείρημά μας

Έχοντας κατά νου όσα λέμε στην εισαγωγή αυτού του προγράμματος, συμπεριέλαβα σε πρώτη φάση ανάμεσα στις προτάσεις συνεργασίας με τα σχολεία και την πρωτοβουλία ενός προγράμματος κινηματογράφου στο σχολείο. Τις προτάσεις αυτές  τις κατέθεσα στις παιδαγωγικές συσκέψεις που είχαμε στα σχολεία  με την αρχή του σχολικού έτους 2008-09. Σημειωτέον ότι για την υλοποίηση των προτάσεων αυτών ήμουν στη διάθεση των εκπαιδευτικών, έτοιμος να βοηθήσω με κάθε τρόπο ως ισότιμος συνεργάτης τους. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, πέρα από τον καθορισμό του στίγματος και τη διαμόρφωση του πλάνου δραστηριοτήτων, θα προσέφερα τόσο σε υλικά μέσα (ταινίες σε d.v.d., βιντεοπροβολέας κ.α.) όσο και με την τακτική παρουσία στην πραγματοποίηση του προγράμματος. Την πρωτοβουλία την άφησα, όπως όφειλα, στα ίδια τα σχολεία. Κι επειδή δεν είδα την ανάλογη ανταπόκριση, επανήλθα την επόμενη σχολική χρονιά, προσεγγίζοντας τα τρία 4/θέσια σχολεία με τα οποία εκείνη την εποχή είχα μια πολύ καλή συνεργασία (βλ. άλλες πρωτοβουλίες: «Το Παράθυρο στην Αμφιλοχία»). Πίστευα ότι τα σχολεία αυτά, μπορούσαν να σχεδιάσουν την εκπαιδευτική τους δράση με τέτοιο τρόπο ώστε να αξιοποιήσουν τις ιδιομορφίες του κοινωνικού τους περίγυρου και να παρέμβουν με τρόπο μορφωτικό και πολιτιστικό. 
Για την εκπόνηση ενός τέτοιου πολιτιστικού προγράμματος, οφείλαμε να έχουμε συγκεκριμένους άξονες και κριτήρια, και τα κριτήριά μας ήταν αμιγώς παιδαγωγικά: συμφωνήσαμε ότι θέλαμε ταινίες ποιότητας ελληνικές και ξένες, που να προσιδιάζουν στον παιδικό τρόπο αντίληψης της πραγματικότητας, ταινίας που να βασίζονται πάνω σε οικεία βιώματα με σύγχρονο προβληματισμό και ευαισθησία.  Κατόπιν φροντίσαμε να προετοιμαστούμε αναλόγως διαμορφώνοντας τις προϋποθέσεις για την ανάληψη ενός τέτοιου προγράμματος εκ μέρους των σχολείων. Με οδηγό τον κατάλογο ταινιών που προτείνει το Υπουργείο Παιδείας και τις προτάσεις διαθεματικής προσέγγισης του βιβλίου της Γλώσσας για την Στ΄ τάξη, καταρτίσαμε μια λίστα γνωστών ταινιών όπου προσθέσαμε κι άλλες ταινίες για παιδιά, εγνωσμένης αξίας. Ύστερα προσπαθήσαμε να βρούμε όσο το δυνατόν περισσότερες απ’ αυτές. Πέρα, από τα προσωπικά αρχεία, κοιτάξαμε και στο κουτί του Υπουργείου Πολιτισμού που υπάρχει σε κάθε σχολείο· στραφήκαμε σε άλλους συναδέλφους κινηματογραφόφιλους, καταφύγαμε στο διαδίκτυο, επισκεφτήκαμε τα βιντεοκλάμπ της Αμφιλοχίας και των γειτονικών πόλεων και αγοράσαμε ή νοικιάσαμε κάποιες ταινίες. Έτσι, συγκεντρώσαμε καμιά σαρανταριά ταινίες, οι οποίες κρίναμε ότι ήταν αρκετές για να ξεκινήσουμε. Τις ταινίες αυτές καθίσαμε και τις είδαμε με καθαρά παιδαγωγική ματιά. Υπήρχαν ταινίες που πρότειναν οι επίσημα εγκεκριμένοι κατάλογοι που δεν ικανοποιούσαν τα κριτήριά μας (π.χ. Χριστουγεννιάτικος εφιάλτης) ή που τις βρήκαμε ασύμβατες με την ηλικία των παιδιών (Δύσκολοι αποχαιρετισμοί: ο μπαμπάς μου). Υπήρχαν πάλι άλλες που δεν υπήρχαν στους επίσημους καταλόγους αλλά τις συμπεριλάβαμε με πλήρη ευθύνη για το παιδαγωγικό τους περιεχόμενο (π.χ. Ο πόλεμος των κουμπιών του Ύβ Ρομπέρ). 
Έτσι καταρτίσαμε ένα κατάλογο με ταινίες τόσο κλασικές όσο και νεότερες. Ο κατάλογος αυτός εμπλουτίστηκε κατά τη διάρκεια του προγράμματος ανάλογα με τα ερεθίσματα και τις ανάγκες που προέκυπταν. Τα έργα αυτά κοινοποιήθηκαν στα τρία σχολεία, μέσα από μια σύντομη παρουσίαση για κάθε  ταινία (βλ. κατάλογο προτεινόμενων ταινιών). Μετά από σύσκεψη που είχαμε στα σχολεία αυτά, συμφωνήσαμε ότι από τον κατάλογο αυτό μπορούσαν τα σχολεία ανάλογα με τις ανάγκες ή τις επιθυμίες τους να επιλέγουν κάθε φορά μία ταινία. Επισημάναμε τα πιθανά κριτήρια επιλογής: ενδιαφέροντα μαθητών, επικαιρότητα, σύγχρονος προβληματισμός, αναφορά στην παιδική ζωή, σύνδεση με τα επιμέρους μαθήματα… Ύστερα αναφερθήκαμε στους τρόπους επεξεργασίας μιας ταινίας στην τάξη:

• Έρευνα στοιχείων για την ταινία μέσω Ίντερνετ, προετοιμασία των μαθητών των μεγάλων τάξεων για την ταινία και σύνταξη δελτίου για να την παρουσιάσουν στους μαθητές των άλλων τάξεων.
• Συζήτηση με τους μαθητές σε κάθε τάξη μετά την προβολή της ταινίας (εντυπώσεις, ανταλλαγή σκέψεων) και ανάπτυξη δημιουργικών δραστηριοτήτων ανάλογα με τις δυνατότητες τους (έκφραση με ζωγραφιά, δραματοποίηση, παντομίμα, αφίσα της ταινίας, γραπτή έκφραση - πρόταση της ταινίας για ένα άλλο σχολείο κτλ.)    

    Εξετάσαμε τις δυνατότητες παρεμβολής της ταινίας στο σχολικό χρόνο χωρίς να διαταράσσεται το κανονικό σχολικό πρόγραμμα (στα πλαίσια της Ευέλικτης ζώνης ή στο χρόνο του ολοήμερου σχολείου). Καταλήξαμε στη χρήση του σχολικού χρόνου μετά τις 12 το μεσημέρι έτσι ώστε να χρησιμοποιούμε εν μέρει και τα δύο προγράμματα. Ως χρόνος προβολής ορίστηκε μια μέρα (Τρίτη ή Τετάρτη συνήθως) κάθε 15 ημέρες. Κι επειδή το πρόγραμμα προβολών θα ξεκινούσε στις αρχές Νοεμβρίου συμφωνήσαμε, λόγω επικαιρότητας (επετείος του ΟΧΙ), να ξεκινήσουμε και στα τρία σχολεία με την προβολή της ταινίας «Το ξυπόλυτο τάγμα».
Μετά τις πρώτες προβολές, σύντομα προέκυψε το πρώτο ερώτημα που είχε να κάνει με τη διαφορά ηλικίας των μαθητών. Παρά το γεγονός ότι προβλέψαμε να έχουμε ταινίες που να ελκύουν τα παιδιά όλων των ηλικιών, διαπιστώσαμε ότι τα παιδιά των μικρών τάξεων δεν προλάβαιναν τους υπότιτλους στις ξένες ταινίες. Το πρόβλημα το αντιμετωπίσαμε εν μέρει ως μία πρόκληση για ...υπερπήδηση, ενώ παράλληλα για να κρατήσουμε αδιάπτωτο το ενδιαφέρον των παιδιών, συμπεριλάβαμε στον κατάλογο και άλλες ελληνικές ταινίες, ταινίες του βουβού κινηματογράφου, κινούμενα σχέδια, αλλά και μερικές μεταγλωττισμένες ταινίες, παρ’ ότι η μεταγλώττιση δεν ταιριάζει στην αισθητική του κινηματογράφου που θέλαμε να μεταδώσουμε...
Καθώς προχωρούσαν οι προβολές προέκυψε κι ένα πρακτικό πρόβλημα. Τα δύο από τα τρία σχολεία δεν  είχαν καμιά υποδομή για ένα τέτοιο πρόγραμμα κι έπρεπε να πάω προσωπικά κάθε δεύτερη Τρίτη ή Τετάρτη για να γίνει η προβολή με τα δικά μου μέσα (προτζέκτορας, λάπτοπ, ηχεία). Επειδή προέκυπταν κι άλλες υποχρεώσεις, μερικές φορές αδυνατούσα να παραβρεθώ τόσο συχνά και στα δύο σχολεία. Γι’ αυτό μετά τα Χριστούγεννα υποχρεώθηκα να σταματήσω τις προβολές σε ένα σχολείο (Δ.Σ. Στάνου). Συνεχίσαμε με τα δύο άλλα 4/Θ σχολεία: στο Θύαμο μέχρι τις διακοπές του Πάσχα (26 Μαρτίου), ενώ στα Σαρδήνια μέχρι τις 26 Μαΐου. Προβλήθηκαν σ’ όλα τα σχολεία 18 ταινίες: 11 προβολές έγιναν στο σχολείο Σαρδηνίων, 7 στο σχολείο του Θυάμου και 4 στο σχολείο του Στάνου. Παρατίθεται στη συνέχεια ο κατάλογος των ταινιών  που προβλήθηκαν, καθώς και το πρόγραμμα προβολών, όπως διαμορφώθηκε κατά τη διάρκεια της χρονιάς.

Ταινίες που προβλήθηκαν στα σχολεία

1. Το ξυπόλυτο τάγμα, Γκρεκ Τάλλας,1954
2. Τα δελφινάκια του Αμβρακικού, Ντίνος Δημόπουλος, 1993
3. Το τσίρκο, Τσάρλι Τσάπλιν, 1928
4. Ο Τσάρλι και το εργοστάσιο σοκολάτας, Τιμ Μπάρτον, 2005

5-6. Χριστουγεννιάτικα κάλαντα (ή το πνεύμα των Χριστουγέννων) του Τσαρλς
Ντίκενς (δύο βερσιόν, 88΄και 68΄ αντίστοιχα).

7. Αϊ Βασίλης ο θαλασσινός,  »       »    1988
8. Ο μάγος του Όζ, Βίκτορ Φλέμινγκ, 1939
9. Βάλο, Κάγια Γιουρικάλ, 2005
10. Το φως που σβήνει, Βασίλης Ντούρος, 2000 
11. Οι κότες το ’σκασαν, 2000
12. Ο εξωγήινος, Στίβεν Σπίλμπεργκ, 1982
13. Το δέντρο που πληγώναμε, Δήμος Αβδελιώδης, 1986
14. Λούκυ Λουκ: Απίστευτες περιπέτειες στην άγρια δύση, Ζαν Μαρί Ολιβιέ
15. Το τρίο της Μπελβίλ, Συλβαίν Σομέ, 2002
16. Το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, Πιερ Πάολο Παζολίνι,1964.
17. Το παιδί που ήθελε να γίνει αρκούδα, Γιάννικ Χάστρουπ, 2002.
18. Τα παιδιά του παραδείσου, Μαγίντ Μαγιντί, 1997.

Πίνακας ταινιών που προβλήθηκαν κατά σχολείο

    Στον παραπάνω πίνακα φαίνεται πως το πρόγραμμα  προχώρησε διαφορετικά από σχολείο σε σχολείο και αυτό έχει να κάνει με τις εκπαιδευτικές συνθήκες που επικρατούσαν στο κάθε σχολείο. Ασφαλώς και θα μπορούσε να πάει καλύτερα παντού. Είναι φανερό ότι σ’ όλα τα σχολεία χρειάζεται πολύ μεγαλύτερη προσπάθεια, απ’ όλους μας, προκειμένου να ιδρυθεί μια λέσχη κινηματογράφου σε κάθε σχολείο ανοικτή στο κοινό των χωριών αυτών, σύμφωνη με τις αρχικές μας προσδοκίες. Αλλά αυτό προϋποθέτει αυξημένη προσήλωση και μεγαλύτερη κινητοποίηση εκ μέρους όλων μας. Αν κρίνουμε από τη μεγάλη προσμονή και τον ενθουσιασμό που επικρατούσε στους μαθητές πριν τις προβολές και την ικανοποίηση που υπήρχε στο τέλος, μπορούμε να εκτιμήσουμε ότι υπάρχουν οι προϋποθέσεις για να εξελιχθεί το εγχείρημά μας στο κοντινό μέλλον.
Κλείνοντας, εκθέτουμε μερικά δείγματα των δραστηριοτήτων που ανέπτυξαν οι μαθητές των σχολείων παράλληλα με τις προβολές.